Zgodnie z Ustawą o samorządzie województwa mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Mieszkańcy podejmują decyzje w sprawach województwa bezpośrednio tj. w drodze wyborów i referendum lub za pośrednictwem organów województwa. Województwo posiada osobowość prawną.
Organami województwa są:
- organ stanowiący i kontrolny – Sejmik Województwa
- organ wykonawczy – Zarząd Województwa z Marszałkiem jako Przewodniczącym Zarządu
Samorząd województwa:
- wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,
- dysponuje mieniem wojewódzkim,
- prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.
Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, a w szczególności:
- edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,
- promocji i ochrony zdrowia,
- kultury i ochrony jej dóbr,
- pomocy społecznej,
- polityki prorodzinnej,
- modernizacji terenów wiejskich,
- zagospodarowania przestrzennego,
- ochrony środowiska,
- gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych,
- transportu zbiorowego i dróg publicznych,
- kultury fizycznej i turystyki,
- ochrony praw konsumentów,
- obronności,
- bezpieczeństwa publicznego,
- przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy
Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, w której uwzględnia następujące cele:
- pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,
- pobudzanie aktywności gospodarczej,
- podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
- zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,
- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Strategia ta jest realizowana poprzez programy wojewódzkie. Samorząd może również w związku z jej realizacją:
występować o wsparcie ze środków budżetu państwa na realizację zadań zawartych w programach wojewódzkich, a także zawierać kontrakt wojewódzki z Radą Ministrów.
Ponadto samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się:
- tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,
- utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,
- pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,
- wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,
- racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
- wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,
- wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego,
- promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.
W celu realizacji swoich zadań województwo może tworzyć wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami. W sferze użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, jak również przystępować do nich. Poza tą sferą województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz przystępować do nich tylko wtedy, gdy ich działalność polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi województwa.
Województwa mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z innymi jednostkami samorządu terytorialnego.